Van koffiedik naar oesterzwam in 6 stappen
We drinken met z’n allen een hoop koffie. Wereldwijd verschepen we 9 miljard kilo koffiebonen per jaar! Maar wist je dat slechts 0.2% daarvan uiteindelijk belandt in je kop koffie? De rest wordt namelijk gezien als afval en gooien we weg, als koffiedik. Zonde, want oesterzwammen kweken gaat er fantastisch op!
Oesterzwammen zijn daarnaast ook nog voedingsrijk en goede vleesvervangers. Gezond, duurzaam en vooral heel leuk om te kweken! Tijd dus om je koffiedik te gebruiken voor het kweken van oesterzwammen.
Maar hoe doe je dat? In deze handleiding leren we je met de fijne kneepjes van het vak ‘oesterzwammen kweken op koffiedik’!
Stappenplan: thuis oesterzwammen kweken op koffiedik
In deze blog leggen we je in 6 eenvoudige stappen uit hoe het kweken van oesterzwammen op koffiedik werkt.
- 1. Wat heb je nodig voor het kweken van oesterzwammen?
- 2. Opstarten van je Growkit.
- 3. Bijvullen met koffiedik.
- 4. Tijd om de oesterzwammen te oogsten.
- 5. Opnieuw opstarten.
- 6. Dinner time!
Stap 1: Wat heb je nodig voor het kweken van oesterzwammen?
Allereerst, de 4 dingen die je nodig hebt voor het thuis kweken van oesterzwammen in je eigen oesterzwam Growkit (oftewel: kweekset).
- Een afsluitbare emmer, bijvoorbeeld een lege yoghurt emmer.
- Oesterzwam broed. Dit zijn de sporen die je mengt met je koffiedik. Dankzij het broed wordt je koffiedik een vruchtbare grond voor de oesterzwammen.
- Ademende tape. Te verkrijgen bij de drogist.
- Koffiedik. Koffiedik uit een snelfilterapparaat, Senseo pads, percolator, espressomachine; het maakt niet uit. De oesterzwam eet het restproduct van alle soorten koffie!
Of: kies voor het gemak en bestel de Fryslân Fungies oesterzwam Growkit, waarbij alles (behalve het koffiedik) inbegrepen is.
Bouw je eigen Growkit
Ready-to-Growkit
Stap 2: Opstarten van je Growkit
Zelf een Growkit maken
Heb je zelf geen Fryslân Fungies oesterzwam Growkit, maar wel het zakje oesterzwam broed? Neem dan een lege, afsluitbare emmer van tenminste 1 liter. De grootte maakt verder niet uit. Er geldt alleen: hoe groter de emmer, hoe meer oesterzwammen je kweekt, maar hoe langer het ook duurt voordat de emmer vol zit en de oesterzwammen kunnen groeien.
Knip (of snijd) in de zijkant en in het deksel van de emmer twee gaten met een diameter van ongeveer 1,5 centimeter en plak deze gaten af met ademende tape.
Schoonmaken
Spoel je emmer af met kokend water. Dit zorgt ervoor dat andere aanwezige schimmel worden verwijderd en zo de groei van oesterzwammen dus niet in de weg zitten.
Koffiedik toevoegen
Neem ongeveer evenveel koffiedik als het zakje oesterzwam broed. Zorg ervoor dat dit vers is, dus waar je deze dag nog koffie van hebt gezet. Gebruik je thuis snelfilterkoffie of Senseo pads? Dan mag het filter er ook gewoon bij. Deze bestaat namelijk uit cellulose en vinden de oesterzwammen heerlijk!
Zoals je misschien wel weet houden paddenstoelen van vocht. Zorg er dus voor dat het koffiedik voldoende vochtig is. Het moet ongeveer de kleur van pure chocolade hebben. Voeg dus eventueel kleine beetjes water toe tot het koffiedik deze kleur krijgt.
Vervolgens meng je het zakje broed met je koffiedik in de emmer met behulp van een lepeltje. Sluit de Growkit af met de deksel en de oesterzwammen doen het werk! Je kunt de Growkit gewoon op het aanrecht laten staan. Het broed groeit namelijk door het koffiedik heen bij kamertemperatuur.
De oesterzwammen eten zich door het koffiedik heen en vormen na een paar dagen al witte mycelium draden door het koffiedik. Dit is als het ware het wortelstelsel van de schimmel.
Tip: Laat de deksel er zo veel mogelijk op zitten. Zo blijft de inhoud schoon en komen er geen andere schimmels in de emmer! Even spieken mag natuurlijk wel 😉
Stap 3: Bijvullen met koffiedik
In een week tijd heeft de oesterzwam flink zitten werken. Het koffiedik is volledig gekoloniseerd met oesterzwam mycelium en heeft een witte ´donslaag´ gevormd. En de geur zal je doen denken aan het bos!
Dit is het moment dat je je Growkit bijvult met een nieuw laagje vers koffiedik. Voeg maximaal een laagje van 1 centimeter toe. Bij een dikkere laag duurt het te lang voordat het mycelium de gehele laag heeft gekoloniseerd en heb je een grotere kans op besmetting van andere schimmels tijdens het paddenstoelen kweken.
Koffiedik toegevoegd? Mooi! Laat de Growkit wederom een weekje met rust zodat het mycelium weer kan groeien.
Je herhaalt dit enkele weken tot het emmertje helemaal vol zit. Wanneer het mycelium zich door de laatste laag heen heeft gegroeid zal het op een gegeven moment uit paniek vruchtlichamen vormen. Dit is het overlevingsmechanisme van de oesterzwam!
Trichoderma
Bij een vak als zwammen kweker hoort ook vaktaal! Trichoderma zal je misschien beter kennen als groene schimmel. Je weet wel, die ene die tegenkomt als je fruit te lang laat liggen, of een broodtrommel na een paar maanden ergens terugvindt…
Het kan voorkomen dat je deze schimmel tegenkomt tijdens het oesterzwammen kweken. Dit is de aartsvijand van je oesterzwam, dus deze wil je buiten houden! Dit doe je door vers koffiedik te gebruiken en de emmer zo veel mogelijk dicht te laten. Mocht je hem toch tegenkomen in je Growkit, dan kan je een handje helpen door dit eruit te scheppen met een schoon lepeltje. Trichoderma groeit sneller op droog koffiedik, dus de inhoud benevelen kan ook helpen.
Bij kleine hoeveelheden Trichoderma wint de oesterzwam het wel. De zwam groeit er dan overheen. Maar bij veel groene plekken kan de oogst mislukken. Werk daarom secuur!
De emmer loopt over…
Zit je emmer vol? Goed bezig! Nu is het tijd voor de oesterzwammen om hun schoonheid te tonen en tot een volwaardige tros te ‘fruiten’.
Plaats hem nu op een bij voorkeur onverwarmde plek, omdat de verwarming zorgt voor een droge en schrale lucht. Wel heeft de oesterzwam licht nodig om te groeien. Een plek waar daglicht binnenkomt is dus noodzakelijk.
Tip: Paddenstoelen zien we natuurlijk vooral in de herfst. Je kan de oesterzwam een handje helpen door de Growkit eerst een nachtje in de koelkast te zetten en daarna dagelijks te benevelen met een plantenspuit. Dit geeft de oesterzwam het gevoel dat de koude, natte herfst eraan komt en dat het tijd is om te fruiten!
Stap 4: Tijd om de oesterzwammen te oogsten
Heb even geduld… De oesterzwammen kunnen de tijd nemen om te fruiten. Soms komen ze na een week al tevoorschijn en soms zie je de eerste oesterzwam pas na enkele weken.
De oesterzwam vormt als eerste kleine knoppen die de tape aan de kant duwen. Deze knoppen groeien vervolgens uit tot een volwaardige tros oesterzwammen. De vorm van de zwammen is altijd anders. Soms is het een volle tros, soms is het maar één zwam, soms een kleine en soms een grote. Heb je een mooi exemplaar? Deel ‘m dan vooral met ons!
Vanaf het moment dat er knoppen worden gevormd kunnen de zwammen na ongeveer 5 dagen worden geoogst. Ook tijdens deze dagen zal je oesterzwam niet klagen over wat extra nevel 😉
Oogsten doe je op het moment dat de zwammen niet meer groter worden. Op dat moment gaan ze langzamerhand uitdrogen. Dit herken je aan een perkamentachtige, bruine structuur op de hoedjes wat meestal na enkele dagen gebeurt.
Afhankelijk van het aanwezige vocht in de Growkit, de vochtigheid van de omgeving en de temperatuur, groeit de zwam groter of minder groot tijdens het oesterzwammen kweken. Houd dus in de gaten wanneer de oesterzwam niet meer groter wordt en lichtjes bruin gaat kleuren. Dat is het moment om te oogsten!
Het oogsten van je paddenstoelen doe je als volgt
Pak de hele tros vast en draai het een slag in de rondte. Zo breek je hem als het ware van de Growkit af!
Mocht je toch een paar dagen te laat zijn? Of is de zwam toch sneller gaan uitdrogen? Geen probleem, want je kan ze in een kommetje water laten wellen. Ze zuigen zich weer vol met water en voilà, een sappige oesterzwam!
Tweede oogst
Soms heeft je Growkit er behoorlijk zin in en produceert die een tweede oogst! Dit hangt voornamelijk af van hoeveel vocht er nog in het koffiedik zit. Ook dit kan weer enkele weken duren, dus heb geduld met het oesterzwammen kweken.
Maar, je kan de zwam natuurlijk altijd een handje helpen. Maak de inhoud van je emmer weer goed vochtig door het voldoende te benevelen. Wacht enkele weken en plaats hem eventueel weer een nachtje in de koelkast.
Mocht er geen tweede oogst komen? Dan start je je Growkit gewoon opnieuw op!
Stap 5: Opnieuw opstarten
Het doorgroeide koffiedik is niet dood, maar de ‘’energie’’ is er wel uit.
Wil je opnieuw zelf oesterzwammen kweken? Dan kan je de emmer opnieuw opstarten met een deel van de oude inhoud. Om je op weg te helpen geven we hieronder het stappenplan voor een tweede ronde oesterzwammen kweken:
- Neem een bord of een bakje waar je de inhoud van de emmer tijdelijk op legt of in stopt. Maak je emmer weer goed schoon en spoel ‘m af met kokend water
- Doe ongeveer 20% van de oude inhoud terug in de (nu weer schone) emmer en meng dit met ongeveer twee eetlepels koffiedik.
- Maak dit geheel weer goed nat zodat er een vochtige bodem ontstaat.
- Sluit de emmer weer af met een nieuwe stukje tape en laat ‘m weer een weekje zijn werk doen! Voeg pas weer een klein laagje vers koffiedik toe wanneer de inhoud weer een witte ´donslaag´ heeft gevormd.
Stap 6: Dinner time!
We hopen natuurlijk dat je flink hebt kunnen oogsten van de Growkit en het oesterzwammen kweken leuk vond.
Je hebt niet alleen een mooie paddenstoel gekweekt en het restproduct van je koffie nuttig gebruikt, maar je hebt ook een fantastische vleesvervanger geproduceerd!
Door de vlezige structuur en de voedingswaarde van de paddenstoel kan je deze perfect gebruiken als vervanger voor kip of shoarma. Heb je inspiratie nodig? Neem dan eens een kijkje op www.fryslanfungies.nl/recepten
Of heb je zelf een creatief recept bedacht? We zien het graag eens terug! Deel je sterren-recept op social media en tag @fryslan_fungies en wie weet wordt jouw recept vereeuwigd op onze website! En mocht je nog vragen hebben over thuis oesterzwammen kweken, dan mag je altijd contact met ons opnemen.
